مالیات بر عایدی سرمایه با هدف حمایت از تولید و سرمایه‌گذاری مولد، کاهش نوسان بازارهای دارایی و جلوگیری از افزایش قیمت ناگهانی به تصویب رسید. اعمال این مالیات باعث کاهش انگیزه سوداگری در بازارهای دارایی و جلوگیری از افزایش قیمت نامتعارف در این بازارها میشود، با خروج سوداگران از بازارهای دارایی افراد با درآمدهای متوسط و پایین راحت‌تر می‌توانند خودرو و مسکن که از جمله دارایی‌های ضروری آن‌ها محسوب میشود را داشته باشند علاوه بر آن افرادی که در اثر سوداگری در این بازارها از افزایش قیمت این دارایی‌ها سود برده‌اند، باید بخشی از آن سود را تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه به دولت پرداخت نمایند.
برای درک بهتر این طرح ابتدا باید با مفهوم عایدی سرمایه آشنا شویم.
عایدی سرمایه چیست؟
با یک مثال ساده توضیح عایدی بر سرمایه پرداخته‌ایم، فرض کنید شما مسکن یا سهام و اوراق بهاداری را به قیمت ۳۰۰ میلیون تومان خرید کرده‌اید و سال بعد آن را به قیمت ۳۵۰ میلیون تومان به فروش گذاشته‌اید، شما ۵۰ میلیون تومان از فروش این سرمایه سود کرده‌اید و مالیات عایدی برسرمایه شامل آن ۵۰ میلیون شده و باید بخشی از آن را به عنوان مالیات پرداخت نمایید.
تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده شاید این سوال برای شما پیش آید که مالیات برعایدی سرمایه همان است پیش از آن که به تفاوت این دو مالیات بپردازیم ابتدا یک تعریف جامع از مالیات بر ارزش افزوده را بیان می‌کنیم.
هر کالایی در مراحل تولید خود چندین بار و توسط چندین فرد تغییرشکل می‌یابد و تبدیل به یک محصول نهایی آماده‌ی ارائه به بازار میشود برای مثال مراحل آماده‌سازی یک نان که ابتدا گندم بوده و سپس تبدیل به آرد شده و بعد از آن به خمیر و درنهایت پخته شده و تبدیل به نان شده است، قیمت گندم موجود در هر عدد نان تا قیمت نان فروش رفته در نانوایی طی مراحل ذکر شده تدریجا افزایش یافته است که این افزایش حاصل تلاش تولیدکنندگان مختلف در تمامی مراحل آماده‌سازی نان است، به این ارزش اضافی ایجاد شده از دانه گندم تا نان ارزش افزوده گفته میشود.
مالیات برارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف برنامه ریزی شده است که هم اکنون در بیش از ۱۴۰ کشور جهان انجام میشود. کشورهای فرانسه ، آلمان و اسپانیا از جمله اولین مجریان مالیات برارزش افزوده بودند و حالا در تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا همه این مالیات را پذیرفته و به اجرا گذاشته می شود.
اختلاف این دو نوع مالیات در ماهیت آن‌ها می‌باشد مالیات بر عایدی سرمایه ازجمله مالیات‌های مستقیم است، درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم می‌باشد.
مالیات بر ارزش افزوده شامل سودی میشود که ناشی از اقدامات انجام‌شده بر روی یک محصول است. به عبارت دیگر مالیات بر ارزش افزوده شامل کالاها و یا خدماتی میشود که مولد هستند و یا در چرخه تولید قرار می‌گیرند.
اما مالیات بر عایدی سرمایه، سود ناشی از فروش مواردی که مولد نیستند را شامل میشود و مالکان آن چیزی به ارزش‌های آن اضافه نکرده‌اند.
چه افرادی مشمول پرداخت مالیات برعایدی سرمایه هستند؟
کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و اتباع اعم از مقیم و غیرمقیم نسبت به پرداخت عایدی حاصل از واگذاری اموال و دارایی‌های موضوع این قانون که در ایران واقع است، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه هستند.
مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه مواردی از دارایی‌هایی میشود؟
قانون مالیات بر عایدی سرمایه مشمول املاک با انواع کاربری، وسایل نقلیه موتوری زمینی، مسکوکات طلا و ارز و اوراق بهادار اجرا خواهد شد.
اگر واحد مسکونی یا وسیله نقلیه مورد معامله، تنها واحد مسکونی یا وسیله نقلیه تحت تملک اشخاص حقیقی بالای ۱۸ سال و بیش از یکسال در تملک وی باشد، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌باشد.
چه دارایی‌هایی معاف از مالیات بر سرمایه هستند؟
اولین انتقال املاک تازه ساخت و نیمه ساخت، انتقال باغ‌ها و زمین‌های زراعی بیرون از حریم شهری، انتقال بلاعوض به والدین، همسر دائم و فرزندان بالای ۱۸ سال و اعطای وکالت به آن‌ها، انتقال ترکه به صورت ارث یا وصیت، انتقال به منظور وقف با تأیید سازمان اوقاف امور خیریه و انتقال قهری املاک مسکونی مشمول پرداخت مالیات مذکور نمی‌شوند.
هرگونه ارز انتقال یافته از خارج از کشور که منشأ آن به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، به ویژه ناشی از صادرات، در صورتی که عرضه آن در مهلت قانونی مقرر به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، از این مالیات معاف است.
نرخ‌های مالیات بر عایدی سرمایه املاک:
طرح املاک در صورت نگهداری کمتر از یکسال مشمول ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند.
با نگهداری املاک بیش از یکسال، سالانه سه واحد درصد از نرخ مالیات بر عایدی سرمایه کم میشود و از سال دوازدهم به بعد با نرخ ثابت چهار درصد مشمول مالیات می‌شوند.
خودرو:
نگهداری انواع خودرو در کمتر از یکسال معادل ۳۰ درصد مشمول مالیات میشود و در صورت نگهداری بیش از یکسال، سالانه ۱۰ واحد درصد از نرخ کم و مالیات مربوطه از سال چهارهم به بعد با نرخ ثابت صفر درصد محاسبه میشود.
ارز،طلا و جواهرات:
نگهداری سایر دارایی‌هایی (طلا، ارز، جواهرآلات و…) که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند باید به شرح زیر مالیات متعلقه را بپردازند:
- ۱- با نگهداری کمتر از یکسال معادل ۳۰ درصد
- ۲- با نگهداری بیش از یک تا دو سال سالانه ۲۰ درصد
- ۳- بیش از دو سال معادل ۱۰ درصد