غلامحسین دوانی
درآمد ۱۰ مؤسسه حسابرسی برتر جهان بیشتر از کل دارایی‌های مولد ایران است.
در سال ۲۰۲۲ غول‌های حسابرسی جهان توانسته‌اند ۲۱۷ میلیارد دلار درآمد به دست آورند. این در‌حالی است که ارزش تخمینی مجموع دارایی‌های مولدسازی ایران فقط حدود ۱۴۰ میلیارد دلار است. درحقیقت اقتصادهای برتر جهان با استفاده از شمار اندکی نیروی متخصص توانسته‌اند به درآمد سرشاری برسند که عدد بسیار بزرگ‌تری از مجموع دارایی‌های فیزیکی است که دولت ایران با هدف رفع کسری بودجه قصد مولدسازی آن را دارند.
درآمد هنگفت از نیروهای متخصص
بر‌اساس اخبار تارنمای مجله بین‌المللی حسابداری «IAB» درآمد ۱۰ مؤسسه برتر حسابرسی جهان در سال گذشته ۲۰۲۲ برابر ۲۱۷ میلیارد دلار شده است. با توجه به اینکه دولت مجموع دارایی‌های مولدسازی را هفت‌هزار هزار میلیارد ریال اعلام کرده، با احتساب نرخ هر دلار ۵۰ هزار تومان برابر ۱۴۰ میلیارد دلار است.
یعنی درآمد این ۱۰ مؤسسه با یک‌میلیون‌و ۳۳۴هزارو ۲۴۲ نفر نفر پرسنل ۷۷ میلیارد دلار بیش از کل دارایی‌های مولدسازی دولت با آن دستگاه‌های عریض و طویل و شمار درخورتوجه کارمندان و پرسنل مشغول به کار است.
نمایه‌ای که در ادامه می‌آید، تفکیک درآمد این مؤسسات را به نمایش می‌گذارد. شاید این درسی برای اقتصادیون معارفی باشد تا بدانند ثروت عمومی در جهان دیجیتالی دارایی‌های فیزیکی نیست؛ بلکه نیروی مولدسازی یا نیروی انسانی مهارت‌محور مبتنی بر دانش است.
بر‌اساس نمایه مذکور مؤسسه حسابرسی و خدمات مشاوره‌ای دیلویت مانند سنوات گذشته رتبه نخست جهان را با درآمد معادل ۵۹.۳ میلیارد دلار کسب کرده که سرانه نفر آن حدود ۱۴۴ هزار دلار یعنی بیش از بالاترین سرانه اقتصادی کشورهای جهان است. لازم به یادآوری است که این مؤسسات فاقد دارایی‌های منابع زیرزمینی و تنها دارایی آنان تلفیق «دانش، مهارت و تکنولوژی» است. شاید به یک تعبیر اقتصادی بتوان گفت کشوری به نام دیلویت بدون سرزمین جغرافیایی و با جمعیتی معادل ۴۱۱ هزار نفر ثروتمندترین کشور جهان به‌شمار می‌رود. البته اگر در آمریکا هم سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان حق‌الزحمه حسابرسی را تعیین می‌کرد، آنها هم دارای مؤسسات حسابرسی مانند ایران بودند که در پرداخت حقوق و مزایای کارکنان خود عاجز بودند؟
درآمد حرفه
خدمات حسابداری و حسابرسی جهان شامل خدمات مالی- حسابداری به‌طور اعم شامل «خدمات اعتباربخشی و حسابرسی، خدمات مالیاتی، خدمات مشاوره‌ای، تدوین استراتژی، تجزیه و تحلیل کسب‌وکارها، برقراری سیستم‌های تکنولوژی بنگاه‌ها، مشتریان، خدمات و راه‌حل‌های تملیک و ادغام، راه‌حل‌های جدا‌کردن واحدهای کسب‌وکار، طراحی مدل‌های حسابرسی، اجرای استانداردهای حسابرسی، انواع خدمات حسابداری، کنترل‌های داخلی، استراتژی‌های فناوری، خدمات حقوقی، شرکت‌آزمایی، بررسی ریسک‌های استراتژیک، برقراری امنیت سایبری سیستم‌های حسابداری، استقرار سیستم‌های خودکار حسابداری، خدمات دفترداری و تهیه لیست حقوق و خدمات انفورماتیک» بوده که مجموع این درآمد برای کل مؤسسات فعال ذی‌ربط در سال ۲۰۲۱ معادل هزارو ۱۷۵ میلیارد دلار بوده که با رشد ۱۲.۷ درصدی در سال ۲۰۲۲ به هزارو ۳۲۴ میلیارد دلار رسیده که پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۶ به مبلغ ۲۰۱۹ میلیارد دلار برسد.
از طرف دیگر درآمد خدمات حسابداری و حسابرسی که در سال ۲۰۲۰ معادل ۵۵۴ میلیارد دلار بوده، با رشد ۵.۴ درصدی به ۵۸۷.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده و پیش‌بینی می‌شود با رشد شش‌درصدی به مبلغ ۶۶۲.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ برسد.
درآمد ۱۸۶ میلیارد‌دلاری ۴ مؤسسه حسابرسی
یادآور می‌شود درآمد مؤسسات حسابرسی بین‌المللی در سال ۲۰۲۰ معادل ۲۴۱.۳ میلیارد دلار با تعداد یک‌میلیون‌و ۹۴۶هزارو ۸۰۰ نفر بوده که با تعداد کارکنان سه‌میلیون‌و ۲۰هزارو ۷۷۱ نفر به مبلغ ۲۶۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده است. در‌این‌میان درآمد چهار مؤسسه حسابرسی برتر جهان (Big future) که در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۵۷ میلیارد دلار بوده، به ۱۶۷.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ و ۱۸۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
نمایه ترکیب درآمد مؤسسات حسابرسی بین‌المللی با تعداد کارکنان یک‌میلیون‌و ۸۲۵هزارو ۲۱۸ نفر و تعداد ۵۰هزارو ۵۴۹ شریک به شرح زیر است:
بالاترین درآمد مؤسسات حسابرسی متعلق به مؤسسه دیلویت با مبلغ ۵۰.۲ میلیارد دلار با دارابودن ۳۴۵هزارو ۳۷۴ نفر کارکنان حرفه‌ای و اداری که حدود ۶۱ درصد درآمد آن ناشی از خدمات مشاوره‌ای و فقط ۲۱ درصد درآمد آن ناشی از خدمات حسابرسی و اعتباربخشی بوده است. درآمد مؤسسه حسابرسی دیلویت در آمریکا با دارابودن پنجهزارو ۹۳۲ شریک معادل ۲۳.۱ میلیارد دلار و در انگلستان با دارابودن ۶۹۱ شریک معادل ۵.۴ میلیارد دلار بوده است.
ارزش سهام مؤسسات حسابداری انگلیس و آمریکا
لازم به یادآوری است که ۱۳۸ هزار مؤسسه حسابداری و ۴۶ هزار مؤسسه حسابرسی در اندازه‌های مختلف وجود دارند که از این میان صرفا هزارو ۷۰۹ مؤسسه حسابرسی در هیئت نظارت بر حسابداری شرکت‌های سهامی عام (PCAOB) به‌عنوان نهاد ناظر بر حرفه حسابرسی ثبت‌نام شده‌اند. بررسی گزارش عملکرد سال ۲۰۲۱ این نهاد نشان می‌دهد فقط تعداد ۱۹۱ مؤسسه حسابرسی از طرف نهاد ناظر بورسی آمریکا مورد رسیدگی قرار گرفته‌اند (۱۲ مؤسسه حسابرسی آمریکا که دارای بیش از صد صاحب کار، ۸۱ مؤسسه حسابرسی آمریکایی با دارابودن کمتر از صد مشتری، ۵۰ مؤسسه حسابرسی که مؤسسات کارگزارهای بورس را رسیدگی کرده و ۴۰ مؤسسه حسابرسی غیرآمریکایی). نهاد ناظر حرفه حسابرسی آمریکا بر هشت‌هزارو ۶۲۶ شرکت بورسی که بهای روز سهام آن ۶۴.۸ تریلیون دلار بوده، نظارت دارد.
حجم بازار حسابداری و حسابرسی در انگلستان در سال ۲۰۲۱ معادل ۳۶.۶ میلیارد پوند «۴۳.۹ میلیارد دلار» با دارابودن ۲۷۵ هزار حسابدار حرفه‌ای عضو نهادهای مختلف حرفه‌ای بوده است. در انگلستان تعداد پنجهزارو هفت مؤسسه حسابرسی در شورای گزارشگری مالی (FRC) نهاد ناظر بر حرفه حسابرسی ثبت‌نام شده‌اند؛ اما از میان لیست صد شرکت برتر اروپا در بورس انگلستان تعداد ۹۹ شرکت و از میان لیست ۲۵۰ شرکت برتر تعداد ۲۲۹ شرکت «۹۰ درصد» از طریق چهار مؤسسه حسابرسی برتر جهان «Big Four» حسابرسی می‌شوند.
